Dlaczego władze unikają konsultacji społecznych?

Puszczykowska rada często jest głucha na argumenty
mieszkańców. Na tym zdjęciu widać jeszcze jej byłego
przewodniczącego, który bardzo lubił wszystkich pouczać,
ale sam siebie nie upilnował. Fot. M. Krzyżański

Maciej Krzyżański*

Społeczeństwo obywatelskie jest niezbędne w prawidłowo funkcjonującym państwie demokratycznym. Niestety w ostatnich latach możemy zaobserwować ignorancję władzy i marginalizację społeczeństwa. Przyczynia się to do głębokiego rozczarowania partiami politycznymi i wzrostu znaczenia ruchów oddolnych. To właśnie różnego rodzaju organizacje społeczne kontrolują proces legislacyjny i opiniotwórczy. Ich członkowie poświęcają swój prywatny czas na analizę i szukanie jak najlepszych rozwiązań dla poszczególnych problemów. W celu uregulowania stosunków miedzy władzą a społeczeństwem powstała instytucja konsultacji społecznych. 

W latach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej proces opiniotwórczy był bardzo utrudniony, gdyż władza starała się kontrolować opinię społeczną poprzez cenzurę. Sądzono, że przez takie posunięcie utnie się niepotrzebne spory i zapanuje nad społeczeństwem. Władza chciała zbudować nowoczesne państwo, nie patrząc na pojedyncze opinie. Doprowadziło to do budowy podziemia demokratycznego, które sprzeciwiało się tłamszeniu energii społecznej. Niestety władza kultywująca „centralizm demokratyczny” mało przejmowała się opinią części społeczeństwa. Nastąpiły kolejno wydarzenia roku 1956, 1968, 1970, 1980, podczas których wyrażano niezadowolenie z braku wolnego słowa. Opozycjoniści byli tępieni przez władze centralne. Przykładem może być Adam Michnik, który jako student historii Uniwersytetu Warszawskiego został potępiony przez samego pierwszego sekretarza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysława Gomułkę. Prostym wentylem kanalizującym takie ruchy była wolność słowa i wyrażania poglądów. Niestety nie podążano za głosem rozsądku.

Dzisiaj władze często wychowane w atmosferze „centralizmu demokratycznego” uważają, że decyzje podejmowane bez konsultacji są prawomocne. Mówią, że uzyskany mandat, pozwala na wszelakie decyzje. Otóż nie. Władza powinna wszelkie ważne decyzje konsultować od samego początku. W ten sposób kanalizuje się gniew społeczny i zapobiega jałowej wielomiesięcznej polemice. Konsultacje społeczne prowadzone od wczesnych etapów mogą doprowadzić do zgody społecznej, a nie do kłótni. W Puszczykowie władze najczęściej podejmują decyzję, a potem nakazują jej akceptację przez społeczność. Najczęściej nie uwzględnia się opinii przedstawionych przez mieszkańców. Społeczeństwo stawiane jest przed faktem dokonanym. Obywatele coraz częściej czują się oszukani. W ten sposób rodzą się ruchy protestu, które chcą wymusić zmianę decyzji. Wtedy władza usztywnia stanowisko, co powoduje powstanie kolejnych grup oponentów z coraz silniejszym poczuciem misji. Władza sama na siebie kręci bicz, bo nie umie wyciągnąć wniosków z historii.

W celu budowy stabilnej i owocnej władzy, należy po prostu dopuścić wszelakie środowiska zainteresowane działaniem do procesu opiniotwórczego. W ten sposób powstaje pozytywna, społeczna energia do działania. Dodatkowym plusem tej metody jest powstanie systemu w którym dokonuje się syntezy poszczególnych opinii w ogólny kompromis. Dostosowuje się decyzję władzy do potrzeb obywateli i zwiększa zaangażowanie mieszkańców w codzienne życie publiczne. Można szybko poznać potrzeby i oczekiwania obywateli, co przyczynia się do budowy wzajemnego zrozumienia. Można powiedzieć, że ostateczny kompromis jest zwieńczeniem, ale budowla musi być dobrze skonstruowana od samych fundamentów. Tymczasem, w Puszczykowie władze traktują konsultacje jak zwykłą formalność. W przypadku parku przy szpitalu władze po prostu rozesłały maila do różnych instytucji, dając krótki czas na odpowiedź. Wiadomość pewnie zginęła w gąszczu innych. Po upływie wyznaczonego przez ustawę terminu konsultacje się skończyły, a władza czuła się zadowolona z przechytrzenia różnych instytucji. Jeśli nawet zdarzy się tak, że instytucje lub obywatele przedstawią swoje sugestie i uwagi, to stosuje się różne triki prawne, retoryczne czy socjotechniczne, aby je maksymalnie zmarginalizować lub po prostu wyrzucić do kosza. 

Najsmutniejsze jest to, że czynią tak demokratycznie wybrane władze zwane samorządowymi. W jednej z audycji radiowych dotyczących Puszczykowa wpływowy lokalny polityk oburzył się, gdy jeden z słuchaczy porównał go do PRL-owskich dygnitarzy. Oburzył się zapewne słusznie - bo działał wtedy w opozycji - ale jednocześnie w swojej bucie nie dostrzegł, że dla rosnącej grupy obywateli sam stał się przykładem wyniosłego dygnitarza, który nie chce nikogo pytać i z nikim ustalać swoich decyzji. Podobnie postępują puszczykowscy radni i burmistrz, którzy odmawiają odpowiedzi na niewygodne pytania, a mieszkańców dzielą na godnych i niegodnych rozmowy. Mam nadzieję, że ta sytuacja już długo nie potrwa.

*Maciej Krzyżański - puszczykowski historyk, autor pracy magisterskiej o historii naszego miasta, publikuje teksty historyczne i publicystyczne na łamach puszczykowskich gazet, we współpracy z punktem Eko-Info zorganizował serię spacerów, podczas których pokazywał najciekawsze budynki i miejsca w Puszczykowie.