Co zrobić, żeby Puszczykowo było ładniejsze?

Marcin Muth*

Może warto zorganizować warsztaty
plastyczne dla puszczykowskich
przedsiębiorców? Fot. M. Muth

Wiosna to czas robienia porządków w puszczykowskich ogrodach i na ulicach miasta. Pewnie właśnie dlatego, że puszczykowianie ochoczo zabrali się do sprzątania swojego otoczenia, jednocześnie zaczęli zwracać większą uwagę na elementy szpecące nasze miasto i najbliższą okolicę. Nie ma właściwie dnia, żeby do redakcji „Zielonego Puszczykowa" i „Kuriera Puszczykowskiego" nie dotarła prośba o zajęcie się bałaganem w coraz to nowych punktach miasta. Zgłaszane są zarówno karygodne przypadki wyrzucania śmieci do lasu i składowania ich na działkach prywatnych, jaki i wołające o pomstę do nieba formy reklamowe, którymi obficie obwieszone i obklejone jest nasze miasto. Przy okazji wiosennych porządków, warto zatem zastanowić się, jak uporządkować puszczykowską przestrzeń publiczną. 

W 2013 roku ukazała się „Wanna z kolumnadą" - świetna książka młodego reportera Filipa Springera o fali brzydoty, która zalała Polskę po 1989 roku. Tak, to nie pomyłka, książka skupia się na tych elementach naszego krajobrazu, które pojawiły się wraz z wolnym rynkiem i demokracją. Okazuje się, że nieskrępowana wolność gospodarcza, bez odpowiedniego nacisku na edukację estetyczną, ekologiczną i etyczną, powoduje fatalne skutki w przestrzeni publicznej. Żądza zysku połączona z ignorancją spycha na dalszy plan trudne i niepopularne dziedziny będące gwarantem ładu w przestrzeni jak np. urbanistyka, architektura czy wzornictwo. Polskie prawo w zakresie planowania przestrzennego, które kiedyś mogło być wzorem dla innych krajów, obecnie jest śmieszno-strasznym zbiorem paradoksów, luk prawnych i nieskutecznych zapisów.

Filip Springer w swojej książce podaje długą listę grzechów polskiej modernizacji. W odniesieniu do Puszczykowa najciekawsze są rozdziały poświęcone planowaniu przestrzennemu, niszczeniu miejscowości letniskowych, reklamie zewnętrznej i płotom oddzielających w absurdalny sposób najmniejsze nawet skrawki przestrzeni prywatnej. Symbolem skupiającym jak w soczewce zagrożenia dla takich urokliwych zakątków kraju jak Puszczykowo, jest precyzyjnie opisany przykład Hotelu Gołębiewski w Karpaczu. Ogromny moloch został postawiony w taki sposób, aby zdominować nie tylko niską i rozproszoną zabudowę miejscowości, ale wręcz rzucić wyzwanie górującej nad miastem królowej Karkonoszy - Śnieżce. Udało się, pomimo protestów ekologów, architektów i urzędników wojewódzkich, hotel został zbudowany w wersji forsowanej przez inwestora. Fakt, że przy okazji bezpowrotnie zniszczył krajobraz i nieodwracalnie zmienił charakter miejscowości, uszedł uwadze lokalnych władz, które na budowę zezwoliły. Smutne jest to, że w tym samym czasie niszczeją w Karpaczu obiekty, które mogłyby zostać zrewitalizowane i przywrócić miejscowości dawną świetność. 

Puszczykowskim odpowiednikiem opisywanego przez
Filipa Springera Hotelu Gołębiewski jest rynek kompletnie
nie pasujący do charakteru miasta. Wisienką na torcie jest
apartamentowiec z dyskontem i parkingiem na płycie rynku.
Fot. M. Muth

Ktoś powie, że w Puszczykowie przecież coś takiego nigdy nie powstanie. Nie da się tu zbudować tak wielkiego obiektu. Oczywiście, gdyby to była tylko dyskusja o przerośniętych hotelach, to można by było sprawę zostawić, ale jest to przede wszystkim przykład chybionego projektu architektonicznego, który ignoruje lokalną specyfikę, układ przestrzenny miasta i walory krajobrazu. W Puszczykowie mamy kilka analogicznych przykładów, z których najbardziej klarownym jest rynek w centrum miasta, którego forma nie ma żadnego związku z architekturą miasta, układem urbanistycznym i nie wpisuje się dobrze w krajobraz. A gdy przypomnimy sobie, że kamienice przy rynku mogły mieć 4 piętra (ciekawe, po co?), to przekonamy się, że mogliśmy mieć w Puszczykowie klocek na miarę hotelu Gołębiewski. Może wtedy Filip Springer poświęciłby naszemu miasteczku jeden z rozdziałów. Pełnej katastrofy udało się uniknąć tylko, jeśli dobrze pamiętam, dzięki przytomności umysłu jednej radnej. 

Rynek już jednak jest, kamienice stoją, burzyć tego przecież nie ma sensu. Warto jednak przestudiować kolejne rozdziały „Wanny z kolumnadą", żeby zrozumieć, przy odrobinie zdrowego rozsądku i determinacji, ten fragment miasta może wyglądać dużo lepiej. Pierwsza rzecz, to szyldy i reklamy rozwieszone na kamienicach i ogrodzeniach niczym złote łańcuchy na karkach amerykańskich raperów. W większości zaprojektowane w taki sposób, aby były jak największe i jak najbardziej jaskrawe. Im więcej tekstów, zdjęć, kolorów i im większy rozmiar, tym lepiej. Powiesić je można wszędzie bez zwracania uwagi na to, czy dobrze komponują się z otoczeniem, fakturą ściany i czy nie zasłaniają widoku na ładny dom lub ogród. Nie wieszają ich tylko prywatni przedsiębiorcy, ale także instytucje miejskie. Filip Springer jako jeden z pierwszych rozpoczął walkę przeciw dzikiej polskiej reklamie zewnętrznej. Na razie jego działania przynoszą umiarkowane skutki, głównie przez słabość polskiego prawa. W dużych miastach presja mieszkańców jest coraz większa, a politycy i urzędnicy pracują nad przepisami, które skutecznie uporządkują estetykę szyldów i reklam. Już teraz jednak warto postawić na bardziej miękkie działania, choćby stworzyć funkcję plastyka miejskiego i pod jego nadzorem przeprowadzić szkolenia i warsztaty dla mieszkańców i przedsiębiorców. 

Centrum Puszczykowa zdominowały samochody. Dla
pieszych i rowerzystów niedługo zabraknie miejsca.
Fot. M. Muth

Kolejna sprawa to podporządkowanie przestrzeni miejskiej ruchowi samochodowemu. Skoro już w Puszczykowie powstał śródmiejski rynek, to powinien on, jak większość tego typu placów, służyć głównie integracji lokalnej społeczności. Nigdy jednak nie będzie dobrze funkcjonował, jeśli większość jego powierzchni zajmować będą parkingi i jezdnie dla samochodów. Nawet w dużych miastach ogranicza się w takich miejscach ruch samochodów i promuje ruch pieszy i rowerowy. Przykłady? Proszę bardzo: Plac Szczepański i Mały Rynek w Krakowie były jeszcze kilka lat temu parkingami - dziś to piękne miejsca wypoczynku i zabawy krakowian, podobnie Trakt Królewski czy Plac Zbawiciela w Warszawie, które ożyły po ograniczeniu ruchu samochodowego, zwężeniu jezdni i zamknięciu parkingów. W Poznaniu także ogranicza się ruch samochodów w centrum, tworzy deptaki (ul. Wrocławska) i chowa parkingi pod ziemię (Plac Wolności). Miasto musi być dla ludzi, nie dla samochodów. A jak to wygląda w Puszczykowie? Na rynku parking dla klientów Biedronki oraz jezdnia, wzdłuż której kolejne miejsca parkingowe, przy nieodległej Poznańskiej znowu z 10 metrów dla samochodów (jezdnia + prostopadłe do niej miejsca parkingowe po obu stronach). Miejsca na ogródki, ławki i zieleń - jak na lekarstwo, dla rowerzystów kuriozalna ścieżka rowerowa o szerokości pół metra (zmieści się na niej jeden, skromnej budowy rowerzysta jadący w jednym kierunku) połączona z chodnikiem dla pieszych, na który często najeżdżają parkujące samochody. Naprawdę nie trzeba dużo, żeby ten bałagan posprzątać. 

Warto także zwrócić uwagę na absurdalną kwestię płotów, którą Filip Springer opisuje na przykładzie strzeżonych osiedli w dużych miastach. W Puszczykowie problem ma nieco inny wymiar. Raczej nie dojdziemy nigdy do takiego standardu, aby nie stawiać ogrodzeń między działkami, ale możemy na pewno ucywilizować formę płotów. Jeśli już się od sąsiadów odgradzamy, to może wystarczy ażurowa siatka lub estetyczne pręty metalowe zamiast litego muru zasłaniającego wszystko wszystkim? Dość osobliwym przykładem ogrodzeń są dwie prywatne działki u zbiegu Poznańskiej i Kościelnej. Są puste, nie widać, żeby ktoś coś miał na nich budować, ale ogrodzenia mają. Może dałoby się dogadać z ich właścicielami i zrobić tam tymczasowe zielone skwery dostępne dla mieszkańców? Przecież nikt na tym nie straci, a zyskać mogą wszyscy. 

Zachęcam do przeczytania „Wanny z kolumnadą" Filipa Springera, bo w swoim krótkim artykule zdołałem jedynie delikatnie dotknąć problemów przez niego opisywanych. W innych polskich miastach społecznicy, urzędnicy i politycy już zaczęli porządki w przestrzeni publicznej. Na razie częściej przegrywają niż wygrywają, ale zgodnie z zasadą, że „kropla drąży skałę" nie poddają się. Połączmy swoje talenty i energię, aby uczynić z Puszczykowa jeszcze piękniejsze miasto.

*Marcin Muth - redaktor bloga "Zielone Puszczykowo", współpracownik ruchów miejskich.

Tekst ukazał się w kwietniowym numerze "Kuriera Puszczykowskiego". Zapraszamy wszystkich czytelników do dyskusji o mieście oraz do wskazywania najważniejszych problemów Puszczykowa - prosimy pisać na adres zielone.puszczykowo@gmail.com. Polecamy też książkę Filipa Springera "Wanna z kolumnadą" wydaną przez Wydawnictwo Czarne.