Prywatne referendum

W ostatnich tygodniach sporo miejsca poświęciliśmy ankiecie przeprowadzonej w Puszczykowie na zlecenie firmy Geoprojekt w sprawie budowy marketu przy ulicy Magazynowej. Niestety, nadal nie wiemy, jakim wynikiem zakończyło się badanie, ani nawet nie mamy pewności jak brzmiało pytanie. Jeszcze raz jednak chcemy przypomnieć naszą opinię na temat tej bezprecedensowej akcji inwestora. Publikujemy poniżej tekst, który został opublikowany w listopadowym numerze "Kuriera Puszczykowskiego", a jego skróconą wersję także w "Gazeta Mosińsko-Puszczykowskiej" i na jej stronie internetowej. 

Prywatne referendum
Marcin Muth*

W dniach 20-22 listopada 2012  do 600 puszczykowskich domów zapukali ankieterzy Centrum Analiz Przestrzennych i Społeczno-Ekonomicznych UAM, żeby zadać jedno, z pozoru proste, pytanie o opinię w sprawie planów budowy dyskontu spożywczego typu Lidl u zbiegu ulic Magazynowej i Poznańskiej. Inwestor, który wynajął ankieterów, reklamował to wydarzenie jako bezprecedensowe badanie opinii publicznej w sprawie prywatnej inwestycji i deklarował, że z pokorą przyjmie wolę mieszkańców, apelując jednocześnie do władz miejskich sprzeciwiających się budowie o to samo. Zgadzam się z inwestorem, że jest to wydarzenie bez precedensu, ale z zupełnie innych powodów niż podane przez niego. 

Miejsce, w którym firma Geoprojekt chce postawić market.
Fot. G. Ozorowska

Po pierwsze, pierwszy raz spotykam się z sytuacją, kiedy prywatny inwestor zastępuje miejskie władze i organizuje coś w rodzaju referendum lokalnego. Nie biorąc pod uwagę argumentów wszystkich oponentów (konsultował sprawę jedynie z Urzędem Miasta), nie zważając na jednostronność całego przedsięwzięcia, reklamuje badanie jako próbę poznania prawdziwej opinii większości mieszkańców, którzy rzekomo chcą budowy marketu, ale zostali zakrzyczani przez nieliczną grupę sąsiadów inwestycji i wspierających ich społeczników, którzy dodatkowo zmanipulowali radę miejską i burmistrza.

Po drugie, nie spotkałem się jeszcze z sytuacją, choć wyniki badań przeprowadzanych dla celów komercyjnych śledzę służbowo od kilku lat, aby szanująca się pracownia badawcza zadawała pytanie zupełnie wyrwane z kontekstu i niepozwalające sensownie odpowiedzieć ludziom słabo zorientowanym w temacie lub w ogóle niezorientowanym. Jeśli się bowiem czyjąś opinię bada, to chce się zazwyczaj poznać odpowiedź jak najbliższą prawdy, a taka jest możliwa tylko wtedy, gdy badany zna sprawę oraz najważniejsze jej aspekty i może o każdym z nich się wypowiedzieć. Natomiast, zadanie pytania, „czy jesteś za czy przeciw marketowi przy Magazynowej”, dla wielu mieszkańców sprowadza się do pytania, czy jesteś za czy przeciw dyskontowi w ogóle. Nie muszą bowiem wiedzieć, gdzie jest ulica Magazynowa i dlaczego, zdaniem burmistrza, rady miejskiej i wielu puszczykowian, mareket (dyskont) w tym miejscu stać nie powinien.

Najlepiej ten mechanizm pokazuje jedyny negatywny komentarz, jaki ukazał się na blogu Zielone Puszczykowo pod tekstem zachęcającym do głosoawnia w ankiecie na “nie”. Mieszkanka Puszczykowa napisała:

Jako mieszkanka Puszczykowa bardzo cieszyłabym się, gdyby powstał w moim mieście sklep typu Lidl. Puszczykowo to duże miasto i konieczność jeżdżenia na większe zakupy do Poznania/Lubonia/Mosiny jest czasem męcząca. Mamy już co prawda Biedronkę, ale jej asortyment jest nieco okrojony. Tym bardziej trudno zrozumieć czemu Biedronka nie przeszkadza mieszkańcom, a Lidl tak. Przecież i tak nie będzie tu pielgrzymek z całej wielkopolski, a jedynie mieszkańcy będą korzystać z tańszego Lidla niż np. z drogiego i ubogiego w asortyment Społem. Sądzę, że większość tych, którzy sprzeciwiają się tej budowie to burżuje, którym wszystko jedno czy zapłacą za coś 1 czy 3 zł. Mi wszystko jedno nie jest, chcę mieć możliwość tańszego wyboru dlatego mówię tej inwestycji TAK! (pisownia oryginalna)

Nie ma w tej wypowiedzi ani słowa o lokalizacji marketu (dyskontu) przy ulicy Magazynowej, przeciw której mieszkańcy i społecznicy protestują. Jest natomiast wyraźne odniesienie do marki sklepu, która ma zapewnić mieszkańcom większy wybór (asortyment) oraz niższe ceny (konkurencja), przeciw której nikt w Puszczykowie przynajmniej oficjalnie nie protestuje.

W ten sposób doszedłem do trzeciego powodu, dla którego uważam ankietę za wydarzenie bez precedensu. Otóż, pierwszy raz spotykam się z działaniem marketingowym, które udaje bezstronne badanie opinii publicznej. Trzeba bowiem jasno powiedzieć: Lidl to nie jest typ sklepu (jak napisano w artykule zapowiadającym ankietę w “Głosie Puszczykowa”), to jest marka sklepu. Marka, która za gigantyczne pieniądze zbudowała wizerunek sklepu, w którym kupisz produkty dobrej jakości w niskiej cenie. Użycie jej nazwy w pytaniu ankietowym zmienia badanie w sprawie lokalizacji marketu w badanie w sprawie obecności marki Lidl w Puszczykowie w ogóle. Duża część badanych może nie mieć pojęcia, gdzie jest ulica Magazynowa, ale z pewnością wie, że Lidl w Puszczykowie pozwoli na robienie zakupów taniej i wygodniej. Niewiele jest osób, które na pytanie o budowę sklepu Lidl odpowiedzą negatywnie i nie ma się co temu dziwić. Inna sprawa, że nikt przeciw budowie Lidla w Puszczykowie nie protestuje, wiele osób sprzeciwia się natomiast budowie jakiegokolwiek marketu (dyskontu) przy ulicy Magazynowej, na miejscu przedwojennej willi i w sąsiedztwie domów jednorodzinnych.

Wymieniłem trzy główne powody, które sprawiają, że mieliśmy do czynienia z wydarzeniem bezprecedensowym. Są one wystarczające, aby uznać ankietę za akcję PR-ową inwestora, swoiste prywatne referendum, którego ewentualny korzystny dla niego wynik należy traktować nie jako rozstrzygnięcie sprawy, ale jako argument za organizacją konsultacji społecznych z prawdziwego zdarzenia. Jako przykład można podać akcję prezydenta Poznania w sprawie zabudowy na terenie dawnego stadionu E. Szyca przy Dolnej Wildzie. Mieszkańcy Wildy mieli się wypowiedzieć, czy chcą tam nowej zabudowy osiedlowej, obiektów handlowych czy terenów zielonych. Zanim jednak udzielili odpowiedzi, mogli usłyszeć argumenty wszystkich zainteresowanych stron i na tej podstawie wyrobić sobie zdanie. Wynik? Dzięki zaangażowaniu dobrze przygotowanych merytorycznie społeczników, mieszkańcy zdecydowanie opowiedzieli się za zachowaniem tradycyjnego klina zieleni.

Mam jednak nadzieję, że uczestnicy ankiety wykazali się troską o charakter Puszczykowa i wyrazili negatywną opinię na temat budowy marketu (dyskontu) w tym właśnie miejscu. Powinni wszakże pamiętać, że następny market (dyskont) może powstać tuż za ich płotem.

* Marcin Muth - redaktor bloga Zielone Puszczykowo, współpracownik puszczykowskich i poznańskich stowarzyszeń oraz ruchów społecznych.

Zachęcamy do czytania naszych tekstów o ankiecie i markecie:

• Mówimy "nie" marketowi przy Magazynowej przedstawia najważniejsze argumenty przeciw inwestycji w tym miejscu.
• Burmistrz o ankiecie przedstawia opinię władz miasta na temat ankiety.
• Konserwator zabytków o markecie przy Magazynowej to publikacja negatywnej opinii Powiatowego Konserwatora Zabytków
• Wszystko w rękach SKO przedstawia aktualną sytuację prawną.
• Puszczykowo "miasto letnisko" to głos Macieja Krzyżańskiego w dyskusji.
• Stowarzyszenie Przyjaciół Puszczykowa o markecie przy Magazynowej